BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi’nin Yorum Araçları
2019 yılında BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi (ÇHS) 30. yılını tamamladı. ÇHS’ye 196 ülke taraf olmuş durumda. Amerika Birleşik Devletleri ÇHS’yi imzalamayan tek Birleşmiş Milletler üyesi devlet olmayı sürdürüyor.
ÇHS, diğer sözleşmelere göre dünya devletlerinin taraf olma konusunda daha çok katılım gösterdikleri bir sözleşme olmasına karşın, bugün hala dünyanın pek çok yerinde çocuk hakları ihlalleri ile yaygın olarak karşılaşılmakta.
Bu nedenle ÇHS’nin uygulanmasını sağlamak hala devletlerin ve toplumların önünde önemli bir sorumluluk olarak duruyor. Uygulanabilmesi için; iyi anlaşılması, doğru yorumlanması ve izlenmesi gerekiyor. Bu yazıda ÇHS’nin anlaşılması ile ilgili, bir başka deyişle ÇHS hükümlerinin yorumlanmasında kullanılan, araçların tanıtılması amaçlanmaktadır.
ÇHS’nin yorumlanmasında kullanılan araçlar, esas olarak BM Çocuk Hakları Komitesi tarafından üretilmektedir. Child Rights Connect tarafından ÇHS’nin 30. yılı vesilesi ile hazırlanan tarihçeye göre Komite bugüne kadar 81 oturum gerçekleştirmiş; 796 ülke raporu, yaklaşık 4800 hükümet dışı kuruluş raporu ve 73 çocuk başvurusu incelemiş.
Komite’nin her ülke hakkında yayınladığı sonuç gözlemleri yorum araçlarının başında gelmektedir. Sonuç gözlemlerinin, ÇHS maddelerinin yorumuna etkisini gösteren Uygulama El Kitabı periyodik olarak güncellenerek yayınlanmaktadır.
Çocuk Hakları Komitesi’nin oturumları da hem tutanaklar halinde, hem de video kayıtları ile paylaşılmaktadır.
Komite’nin, ÇHS’nin 45. maddesine dayanarak yayınladığı genel yorumlar, ÇHS’nin en güçlü yorum araçlarındandır. Bugüne kadar yayınlanmış 24 adet genel yorum bulunmaktadır. Bunlar Uluslararası Çocuk Merkezi (ICC) tarafından Türkçe’ye çevrilerek yayınlanmaktadır. Halihazırda ilk 20 genel yorum Türkçe’ye çevrilmiş bulunmaktadır:
Genel Yorum 1 (2001) – Eğitimin Amaçları – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 2 (2002) – Bağımsız Ulusal İnsan Hakları Kuruluşları – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 3 (2003) – HIV/AIDS ve Çocuk Hakları – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 4 (2003) – Ergen Sağlığı ve Gelişimi – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 5 (2003) – Genel Uygulama Önlemleri – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 6 (2005) – Refakatsiz ve Ayrılmış Çocuklar – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 7 (2005) – Erken Çocukluk Dönemi – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 8 (2006) – Çocukların Cezalardan Korunması – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 9 (2006) – Engelli Çocukların Hakları – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 10 (2007) – Çocuk Adaletinde Çocuk Hakları – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 11 (2009) – Yerli Halklara Mensup Çocuklar – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 12 (2009) – Çocuğun Katılım Hakkı – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 13 (2011) – Çocuğa Karşı Şiddet – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 14 (2013) – Çocuğun Yüksek Yararı – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 15 (2013) – Çocuğun En Yüksek Sağlık Standardına Ulaşma Hakkı – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 16 (2013) – Özel Sektörün Çocuk Hakları Üzerindeki Etkileri – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 17 (2013) – Çocuğun Dinlenme, Kendine Ait Zamanı Değerlendirme, Oyun Eğlence, Kültürel ve Sanatsal Etkinliklere Katılma Hakkı – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 18 (2014) – Zararlı Uygulamalar – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 19 (2016) – Kamu Bütçelemesi – İngilizce
Genel Yorum 20 (2016) – Ergenlikte Çocuk Hakları – Türkçe / İngilizce
Genel Yorum 21 (2017) – Sokaktaki Çocuklar – İngilizce
Genel Yorum 22 (2017) – Uluslararası Göç – Genel Prensipler – İngilizce
Genel Yorum 23 (2017) – Uluslararası Göç – Devletlerin Yükümlülükleri – İngilizce
Genel Yorum 24 (2019) – Çocuk Adalet Sisteminde Çocuk Hakları – İngilizce
