Çocuklara Tanınan Uluslararası Hak Arama Yolu: Çocuk Hakları Komitesi’ne Bireysel Başvuru
BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi (md. 43-44), devletlerin çocuk hakları alanındaki faaliyetleri ile ilgili yargısal denetim öngörmemekte; denetim organı olarak Çocuk Hakları Komitesi kurulmasını, denetim aracı olarak da periyodik raporların kullanılmasını öngörmektedir.
Sözleşme’nin öznesi olan çocukların, hakları ihlal edildiğinde kullanabilecekleri bir mekanizmanın olmamasından doğan eksiklik, 2011 yılında BM Genel Kurulu’nun 19 Aralık 2011 tarih ve 66/138 sayılı kararıyla kabul edilen ve 14 Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe giren ek protokol ile giderildi. BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi’nin Başvuru Usulüne İlişkin Ek Protokol, çocuklara maruz kaldıkları hak ihlalleri ile ilgili olarak Cenevre’deki Çocuk Hakları Komitesi’ne doğrudan başvuru olanağı tanıyan önemli bir protokol. Türkiye Protokol’ü 24 Eylül 2012 tarihinde imzalamış, 6976 sayılı Kanun ile onaylamış ve Protokol, Türkiye bakımından 26 Mart 2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşme’ye taraf 196 ülke varken, Protokol 2020 Nisan ayı itibarıyla henüz sadece 52 ülke tarafından imzalanmıştır.
Bu yolu kullanan çocukların, yasalarda ve politikalarda değişikliklere yol açma olanağına sahip olmalarının kendi yaşamları üzerinde somut ve olumlu katkıları olacağına dikkat çeken BM uzmanları, devletlere protokole taraf olma çağrısında bulunuyor.
Protokol uyarınca çocuklar bireysel olarak veya birden fazla çocuk grup olarak başvuru yapabilecektir. Başvurucunun yetişkin olması durumunda, hakkı ihlal edilen çocuğun veya çocukların onayının bulunması gerekmekte, eğer onayları alınamıyorsa başvuruda neden onay alınmadığı gerekçesi açıklanmalıdır.
Çocukların bireysel başvuru haklarını kullanabilmeleri için; Protokol onaylanmış ve ülkedeki tüm yasal yollar tüketilmiş olmalıdır. Çocukların bireysel başvuru haklarını kullanabilmelerinin en önemli koşulu çocukların haklarını, bireysel başvuru usulünü ve erişim olanaklarını bilmeleridir. Aksi takdirde, bu araç da gene çocuklar adına yetişkinler tarafından kullanılacak bir başvuru yolu olarak kalacak ve amacına ulaşamayacaktır.
Çocuk Hakları Komitesi’ne bireysel başvurunun model form ile hazırlanmasından sonra petitions@ohchr.org adresine gönderilmesi gerekiyor.
Çocuklara bireysel başvuru yöntemi ve Komite’nin toplantılarına katılım hakkında bilgi vermek üzere hazırlanmış yayınlar bulunmaktadır.
Komiteye yapılan bireysel başvurular veya Komite ve diğer BM Antlaşma organlarının incelemelerine de Child Rights Connect tarafından hazırlanmış web sitesi aracılığı ile ulaşılabilmektedir. Çocuk haklarını ilgilendiren kararlar için diğer BM Antlaşma organlarının başvuru mekanizmaları ve yürüttükleri incelemeleri de dikkate almak gerekir.
