Çocuğa Uygun Cezaevi Yoktur
Çocukların özgürlüklerinin kısıtlanmasına son çare olarak ve mümkün olan en kısa süre ile başvurulmalıdır (ÇHS m.37).
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’ne (md.5) göre bir çocuğun özgürlüğünün kısıtlanması için “gözetim altında eğitimi için usulüne uygun olarak verilmiş bir karar” olması gerekmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu normun uygulamasını denetlerken bir çocuğun kapalı kuruma yerleştirilmesi ile eğitim amacının orantılı olup olmadığını, uygun tesislerin bulunup bulunmadığını D.L./Bulgaristan (§ 74), A. ve Diğerleri/Bulgaristan (§ 69), D.G./İrlanda (§ 79) gibi birçok kararında incelemekte ve reşit olmayanların tutulduğu bir tesiste hiçbir eğitim faaliyeti sağlanmıyor ise tesisin “eğitim amaçlı gözetim” niteliğinde olmadığına kanaat getirmektedir. Bu nitelikte bir karar için Ichin ve Diğerleri/Ukrayna (§ 39) kararına bakılabilir. Çocukların bulundukları kurumların fiziksel özellikleri, personel ve programları ile eğitimi izlemeye elverişli olması talep edilen temel standarttır.
29.12.2020 tarihinde yürürlüğe giren Gözlem Ve Sınıflandırma Merkezleri İle Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik, tutuklama ve hapis cezalarının infazının yapıldığı kurumların AİHS’nin 5. maddesi ile öngörülen kriterlerin sağlanması bakımından çok önemli bir düzenleme.
Bu düzenleme, özgürlüğün kısıtlandığı kurumların asgari standartları bakımından denetimini yapan kurumlar açısından da önemli bir gösterge oluşturacaktır. Ceza infaz kurumları ve uygulamalarını denetleyen kurumlardan ilki, İşkencenin ve Gayrıinsani ya da Küçültücü Ceza Veya Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi gereğince kurulan Avrupa Konseyi İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT)’dir. Komite 1990 yılından bu yana düzenli olarak genel raporlar yayınlamaktadır. Son olarak 29. Genel Raporu 2020 yılında yayınlandı. Komite aynı zamanda ülke raporları da yayınlamakta. Bu kapsamda, Türkiye ziyaretleri ve raporları da erişilebilir durumda. Komitenin standartları hakkında bir online kursu da bulunmakta.
Ceza infaz kurumlarını denetleyen komitelerden bir diğeri de Birleşmiş Milletler İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme gereğince kurulan İşkenceye Karşı Komite (CAT)’dir. CAT’ın da CPT gibi ülkeler bazında sonuç gözlemleri ve raporlarına erişebilecek bir veri tabanı bulunmaktadır.
